Vampieren zijn weer helemaal in dezer dagen. Zopas is de Amerikaanse kaskraker 'New Moon' in de bioscopen gelanceerd. Het boek - dat overigens in de VS als zoete broodjes over de toonbank ging  - gaat over een vampier. En een vampier, zo weten we, is een "mythisch wezen dat voor zijn voortbestaan afhankelijk is van het drinken van menselijk bloed," aldus Wikipedia.

Sinds het verschijnen van Bram Stokers 'Dracula' in 1897 is in het Westen het beeld van de aristocratische, gesofisticeerde drinker van maagdenbloed gemeengoed. Samen met Mary Shelley's Frankenstein. The Modern Prometheus uit 1818 en zowat het integrale werk van Edgar Allen Poe behoort Stokers boek tot de zogenaamde 'Gothic Novel'-stroming in de literatuur. Die sproot dan weer onrechtstreeks voort uit de ongemeen rijke verbeeldingskracht.

Vampieren, weerwolven, basilisken, draken en andere fabeldieren worden bestudeerd door de  zogenaamde 'cryptozoölogie'. Het woord stamt uit het Grieks, te weten 'κρυπτός', 'kriptos', of 'verborgen' en 'zoölogie'; letterlijk, de studie van de 'verborgen dieren'. Dat zijn met andere woorden wezens die enkel bestaan in legenden of onbekend zijn voor de hedendaagse biologie. Zo publiceerde de Nederlandse zoöloog A.C.Oudemans in 1892 zijn monumentale werk 'The Great Sea-Serpent', wat het 'officiële' begin van het cryptozoölogisch onderzoek markeerde.

Als de bijbel van de cryptozoölogie geldt het boek 'On the Track of Unknown Animals' uit 1958 van onze landgenoot, de natuuronderzoeker Bernard Heuvelmans. Heuvelmans voert de talrijke waarnemingen van Yeti's, Nessies, Bigfoots, dinosauriërs en tal van andere beesten terug op nog niet ontdekte diersoorten, dreigende wezens of 'overlevende prehistorische wezens'. Critici verwijten cryptozoölogen mythen en vage waarnemingen te overschatten als een betrouwbare weergave van de realiteit. Destijds stelde Heuvelmans een lijst op van ongeveer 150 zogenaamde cryptiden, waarvan het werkelijke bestaan nog bewezen moet worden.

In de middeleeuwse kosmografie werden de meeste fabeldieren en monsters aan de rand van de toenmalig bekende wereld gesitueerd. Niet iedereen nam de wonderverhalen voor waar aan.  Zo zochten geleerden naar rationele verklaringen. Ook later, in de 16e, 17e en de 18e eeuw bleef de belangstelling voor allerlei ‘irrationele’ en ‘onwetenschappelijke’ verklaringsmodellen (over  o.a. draken, eenhoorns en zeemeerminnen) zeer levendig.  Naarmate de tijd vorderde, veranderde de aard van die belangstelling. De interesse voor de symboliek en allegorie bleef weliswaar bestaan, maar de discussie over het bestaan van deze fabeldieren nam toe. Pas met de Verlichting doofde het geloof in fabeldieren zachtjes uit. Toch zijn monsters niet helemaal verdwenen. In het onderbewustzijn sluimeren ze verder. En uiteraard zit er onder elk kinderbed vroeg of laat wel eens eentje. Beeldende kunstenaars, filmmakers en schrijvers voeren ze ook geregeld op.

Wie durft het aan om hen op Erfgoeddag te wekken? Vertel verhalen, toon afbeeldingen en roep een wereld op waarin de verbeelding het haalde van de realiteit…

Afbeeldingen:

- Christopher Lee, als de legendarische graaf Dracula, in een van de vele films uit de Engelse Hammer Studios.

- Coverafbeelding van het boek van Bernard Heuvelmans.

Filmpje:

Filmtrailer van Francis Ford Coppola's 'Bram Stoker's Dracula' uit 1992. Je kan de trailer ook bekijken in de toegankelijke YouTube-player.