De Honderdjarige Oorlog (1337-1453) was een reeks van opeenvolgende gewapende conflicten en wapenstilstanden  tussen Engeland en Frankrijk. De oorlogsmarathon kreeg een beslissende wending toen een 17-jarig in mannenharnas gehuld meisje de Engelsen in 1429 een eerste grote  nederlaag toebracht. Haar naam? Jehanne d’Arc. In Frankrijk wordt haar 600e verjaardag dit jaar uitgebreid gevierd.

Boost voor het Franse zelfvertrouwen

Jehanne (Jeanne) d’Arc kwam precies op tijd voor de Franse troonpretendent. Door haar optreden in Orléans keerden de kansen voor de Fransen. Zo werd Karel VII door Jeannes toedoen tot koning gekroond.  Met andere woorden: Jeanne gaf de Fransen hun zelfvertrouwen terug. Karel VII reorganiseerde zijn leger en dwong in 1453 de Engelsen manu militari de aanspraken op het Franse grondgebied op te geven. Wat ook meespeelde was het gegeven dat de Engelsen met een 'binnenlands probleempje' zaten: het land werd geteisterd door de ‘Rozenoorlog’, een bloedige burgeroorlog tussen de adellijke families van Lancaster en York.

Hoewel de Honderdjarige Oorlog in de eerste plaats een dynastiek conflict was, kreeg deze oorlog later een belangrijke betekenis voor het beginnende nationalisme. Datleidde in zowel Frankrijk als Engeland tot de verheerlijking van de eigen identiteit en cultuur. En daarin speelde de Maagd van Orléans een hoofdrol.

Mannenkleren en mysterieuze stemmen

Na Karels kroning waren de Engelsen er erg op gebrand haar als heks en ketter neer te zetten, om zodoende diens koninklijke legitimeit te ontkrachten. Ze brachten haar in februari 1431 in Rouen voor de Inquisitie. Die beschuldigde haar van het weglopen uit het ouderlijk huis, het ontkennen van de kerkelijke autoriteit (ze zou  God gehoord hebben via mysterieuze stemmen), poging tot zelfmoord (ze had geprobeerd uit de Bourgondische gevangenschap te ontsnappen door uit een toren te springen) en het dragen van mannenkleren.

Aanvankelijk gaf ze niets toe, maar na dreiging met marteling trok ze haar verklaring over het horen van stemmen in. Hierop werd ze veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf.
De Engelsen waren hier niet tevreden mee en wisten haar met een list ertoe te verleiden in de gevangenis weer mannenkleren te dragen. Het proces werd hierop heropend. De rechters constateerden dat Jeanne wederom in overtreding was en verklaarden haar nu tot ketter - een misdrijf dat tot de brandstapel leidde.

Brandde haar hart?

Op 30 mei 1431 werd ze op de brandstapel verbrand in Rouen. Nadat men dacht dat ze overleden was, werd het vuur gedoofd en haar deels verkoolde lichaam aan de omstanders getoond, om te laten zien dat zij inderdaad een mens van vlees en bloed was. Waarna het vuur weer werd aangestoken. Omstanders beweerden dat haar hart niet brandde. Haar as werd in de Seine gestrooid om mythevorming te voorkomen.

Muzikaal programma

Ensemble Polyfoon brengt een concertprogramma dat de twee strijdende partijen van destijds tegenover elkaar plaatst. Tijdens dit concert voeren de musici een muzikale strijd aan de hand van twee miscomposities, de ‘Messe de Nostre Dame’ van Guillaume de Machaut (ca.1300 – 1377) en de ‘Mass Flos Regalis’ van Walter Frye (? – ca. 1475).

Deze strijd wordt opgehangen aan het verhaal van Jeanne d’Arc, geschreven en vertolkt door actrice Kyoko Scholiers. Aan de hand van de neergeschreven verslagen van haar proces, gaat Kyoko op zoek naar de innerlijke drijfveren van deze jonge vrouw. Op tekst van Leen Huet componeerde Willem Ceuleers het werk ‘Jeanne’, waarin de Anglia en Francia een laatste strijd voeren. Tot het punt waarop Jeanne een muzikale vrede oplegt.

Meer info vind je op de website van Polyfoon. Op 1, 2 en 3 maart om 20.30u. in de Sint-Norbertuskerk op de Dageraadplaats te Antwerpen. Lees ook meer over Jeanne d'Arc op Wikipedia.

Bekijk hieronder twee trailers van films over Jeanne d'Arc. De eerste is Robert Bressons 'Le Procès de Jeanne d'Arc' (1962). Je kan deze ook via de toegankelijke player bekijken. De tweede trailer is van Luc Besson, 'The Messenger: The Story of Joan of Arc' uit 1999. Ook dit filmpje kan je via de toegankelijke player bekijken.